เรื่องราวของจอมยุทธ์ เมื่อมีอาการบาดเจ็บจากการต่อสู้ คนไทยอาจคุ้นเคยว่า ต้องกินใบบัวบก แต่คนจีนจะต้องแนะนำให้กินสมุนไพร ซานชี (三七)

                กองทัพแดงในสมัยปฏิวัติสังคมนิยม เมื่อเดินทางมาถึงมณฑลยูนนาน ทหารจะมีขวัญกำลังใจดีมาก ทุกคนจะพกขวดเล็กๆ บรรจุผงสีขาว เวลาบาดเจ็บไม่ว่าจากสาเหตุอะไร ขอให้ยังขยับเคลื่อนไหวตัวได้ ให้ใช้ยาผงในขวด ทาที่แผล พอกภายนอก ร่วมกับการรับประทานสู่ภายใน ก็สามารถสู้รบต่อไปได้อีก นี่เป็นคำกล่าวของทหารสมัยนั้น ยาผงชนิดนี้ก็คือ ซานชี (三七) ของมณฑลยูนาน ที่เป็นส่วนประกอบของยา ผงขาวยูนาน (云南白药)

เรื่องราวของซานชี

บางคนเรียก เถียนซานชี (田三七) หรือ เซินซานชี (参三七) มีเรื่องเล่าว่า นานมาแล้วมีพี่น้องสองคน พี่ชายสืบทอดหมอจีนตามการถ่ายทอดของบิดา ส่วนคนน้องไม่สนใจประกอบอาชีพหมอ อยู่มาวันหนึ่ง น้องชายมีอาการเลือดออกทางทวารอย่างเฉียบพลัน พี่ชายได้นำเอาสมุนไพรสดชนิดหนึ่งมารักษา ปรากฏว่าน้องชายอาการดีขึ้นและหายจากโรค น้องชายสงสัยว่าใช้ยาอะไร พี่ชายบอกว่า เป็นยาหยุดเลือด น้องชายจึงขอต้นอ่อนของสมุนไพรไปปลูกในสวนหลังบ้าน หลังจากปลูกไป 1 ปี ย่างเข้าปีที่ 2 ปรากฏว่า วันหนึ่งมีลูกเศรษฐีในหมู่บ้าน มีโรคเกี่ยวกับเลือดออก อาการจวนตาย เศรษฐีรู้ข่าวว่า ชายผู้น้องเคยมีอาการเช่นนี้มาก่อน จึงเดินทางมาหาน้องชายเพื่อขอยา ด้วยความกระตือรือร้น ชายผู้น้องจึงเข้าไปในสวน ขุดเอาต้นสมุนไพรที่ปลูกไว้ ให้แก่เศรษฐีไปต้มเป็นยา ให้บุตรชายรับประทาน ปรากฏว่า เมื่อรับประทานไปแล้วไม่เพียงแต่ไม่หาย บุตรชายเศรษฐีกลับต้องตายในเวลาต่อมา ทำให้เศรษฐีแทบเป็นบ้า ต้องฟ้องร้องต่อศาลว่า ชายผู้น้องให้ยาผิด เมื่อพี่ชายได้ข่าวจึงต้องมาชี้แจงว่า ไม่ใช่เป็นเพราะให้ยาผิด แต่ฤทธิ์ของยา ซานชี อายุ 1 ปียังมีฤทธิ์หรือสรรพคุณไม่พอ ต้องรอให้อายุ 3 ถึง 7 ปี จึงจะมีฤทธิ์เต็มที่ สามารถรักษาโรคได้ คนทั่วไปจึงได้เข้าใจว่าสมุนไพรตัวนี้ ต้องมีอายุ 3 ถึง 7 ปี จึงจะใช้ได้ผล จึงเรียกยาสมุนไพรตัวนี้ว่า ซานชี (三七) แปลว่า 3 – 7 (สาม-เจ็ด)

                คัมภีร์ “เปิ่นเฉ่ากังมู่” (本草纲目) ได้ยกย่องยาสมุนไพร ซานชี เป็นสมุนไพรที่มีคุณค่าถึงขั้น “เอาทองคำมาแลกยังไม่ให้” (金不换) ทั้งยังกล่าวถึงสรรพคุณของยาว่า “สามารถบำรุงเมื่อถูกทุบตีมาใหม่ๆ (生打熟补) ถ้าใช้สด สามารถกระตุ้นการไหลเวียนสลายการคั่งค้างของเลือด ลดบวมแก้ปวด รักษาบาดเจ็บจากการกระทบกระแทก ถูกทุบตีจากภายนอก ถ้าใช้แบบสุก สามารถเสริมบำรุงเลือดพลัง ทำให้ร่างกายแข็งแรง

             ปัจจุบันในตำราสมุนไพรจีนกล่าวถึงสรรพคุณใหญ่ๆ ไว้ 4 ข้อคือ

1. รักษาอาการบาดเจ็บจากการฟกช้ำ 治疗跌打损伤
2. การรักษาอาการเลือดออก 冶疗出血
3. การป้องกันรักษาโรคเส้นเลือดสมอง 治疗脑梗塞
4. ป้องกันการเสื่อมชรา การชะลอความแก่ชรา养生抗衰老

—————————————————————————————————————————–

สรรพคุณของสมุนไพร ซานชี (三七)

1. รักษาอาการบาดเจ็บจากการฟกช้ำ 治疗跌打损伤

ในสมัยโบราณ การตายของคนมักเกิดจากเชื้อโรค และการบาดเจ็บจากภายนอก ไม่ว่าจากการทำสงคราม คือ การเกิดอุบัติเหตุในชีวิตประจำวัน การล่าสัตว์ ฯลฯ ซานชี จึงเป็นยาสมุนไพรจีนที่มีความสำคัญมาก

                ในยุคปัจจุบัน เราสามารถใช้ ซานชี (三七) มาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้ เช่น

                – ถ้ามีบาดแผล เลือดออกภายนอก เอาผงซานชี พอกปะที่แผลโดยตรง จะทำให้เลือดหยุด แก้ปวด และแผลหายเร็ว เกิดแผลเป็นน้อย

                – ถ้าเกิดอุบัติเหตุ เกิดการกระแทก ฟกช้ำดำเขียว ให้กินผงซานชี 1 กรัม วันละ 4 เวลา  จะทำให้ก้อนยุบและหยุดปวด ป้องกันการเกาะตัวของเลือด และการบาดเจ็บของอวัยวะภายใน

                – สตรีหลังคลอด ถ้าได้กินซานชี วันละ 1กรัม จะทำให้ฟื้นตัวเร็วขึ้น ไม่มีเลือดตกค้าง และเป็นการบำรุงเลือดและพลังได้อีกด้วย

2. การรักษาอาการเลือดออก 冶疗出血

        ซานชีได้ชื่อว่า“ยาเทวดาสำหรับการหยุดเลือด” (止血神药) ไม่ว่าจะเป็นภาวะเลือดออกประเภทใด โดยเฉพาะถ้าเลือดออกในอวัยวะภายใน จะได้ผลดีมาก

         ข้อเด่นเกี่ยวกับเลือดของซานชี คือ หยุดเลือด สลายก้อนเลือด หยุดเลือดแต่ไม่ทำให้เกิดก้อนเลือด (能止血,又能化瘀血,止血而不留瘀) การหยุดเลือดกับการสลายก้อนเลือด เป็นคุณสมบัติที่ขัดแย้งกัน แต่จากการวิจัยพบว่า ซานชี มีสารที่มีฤทธิ์ตรงข้ามกันอยู่ในตัว จึงรักษาภาวะเลือดได้แทบทุกกรณี (มีสารประเภทอะมิโน ช่วยหยุดเลือด, สารซาโปนิน ช่วยสลายก้อนเลือด)

                กรณีที่มีเลือดออกจากการหายใจ, อาเจียนเป็นเลือด, เลือดกำเดาออก, ริดสีดวงทวาร ฯลฯ สามารถใช้ ซานชี 1 กรัม วันละ 4 ครั้ง ดื่มกับน้ำอุ่น คนที่ประจำเดือนมากปกติ หยุดยาก ก็สามารถรับประทานซานชี 1 กรัม วันละ 4 ครั้ง ติดต่อกัน 3 วัน

                ข้อควรระวัง การหยุดเลือดเป็นเพียงการแก้อาการ จำเป็นต้องปรึกษาแพทย์ เพื่อตรวจหาสาเหตุ

                กรณีห้ามเลือด การรับประทานซานชี ต้องเป็น ซานชีดิบๆ ไม่ใช่เอาไปต้ม

3. การป้องกันรักษาโรคเส้นเลือดสมอง 治疗脑梗塞

ในปัจจุบัน ภาวะการตายจากโรคหลอดเลือดสมอง โรคหลอดเลือดหัวใจ มีแนวโน้มสูงขึ้น สาเหตุสำคัญมาจาก ภาวะความดันโลหิตสูง โรคเบาหวานและภาวะไขมันในเลือดสูง ทั้งหมดมีผลต่อความเสื่อมของหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดแข็งตัว มีการเกาะตัวของเกร็ดเลือด และการเกาะตัวของก้อนเลือด ทำให้เกิดการตีบตันและการแตกของหลอดเลือด

                การแพทย์แผนปัจจุบัน ใช้ยาแอสไพริน ในการต้านการเกาะตัวของเกร็ดเลือด ทำให้เลือดไม่แข็งตัว ซึ้งสามารถป้องกันภาวะเส้นเลือดตีบตันได้ 25% เท่านั้น แต่ก็มีผลแทรกซ้อนจากภาวะเส้นเลือดในสมองแตกได้ง่าย และผลข้างเคียงจากโรคกระเพาะอาหารอักเสบได้ การรับประทานซานชี วันละ 0.5 กรัม ตอนกลางคืน วันละครั้ง จะเป็นยาที่ช่วงป้องกันภาวะหลอดเลือดตีบได้ดี

4. ป้องกันการเสื่อมชรา การชะลอความแก่ชรา 养生抗衰老ในทางแพทย์จีนต้องทำให้เลือดพลังไหลเวียนไม่ติดขัด การบำรุงเป็นการเพิ่มพลัง เพิ่มเลือด เพิ่มยิน เพิ่มหยาง ต้องพิจารณาร่วมกับการขับ คือสลายการอุดตันของเลือด ขับเสมหะความชื้น ขับอุจจาระ, ขับพิษ, สงบพลังตับไม่ให้ขึ้นบนมากเกินไป ฯลฯ

                การรักษาการไหลเวียนของเลือดที่ดี คือต้องมีพลังและเลือดที่เพียงพอ ถ้าโสมคนเป็นยาบำรุงพลังที่ดี การไหลเวียนเลือดยังขึ้นกับเลือดในร่างกายไม่เกาะตัว การใช้ยา ซานชี ปริมาณน้อย ขนาดวันละ 0.25 กรัม (เช่นเดียวกับการใช้ Baby aspirin) จะทำให้เลือดไหลเวียนคล่อง โดยไม่ทำลายพลังของร่างกาย เนื่องจากยาสลายการอุดกั้น การเกาะตัวของเลือด แพทย์จีนจัดเป็นยาสลาย ถ้าใช้ปริมาณมากจะทำลายพลังของร่างกายไปด้วย

                หลอดเลือดที่สะอาด มีการไหลเวียนของเลือดและพลังที่ดี เป็นพื้นฐานสุขภาพ เป็นหลักประกันของความเสื่อมชราของร่างกาย

                ยาซานชี เป็นยาสมุนไพรที่เป็นส่วนประกอบสำคัญของยาจีน ตำรับมีชื่อในท้องตลาดอย่างน้อย 2 ตำรับคือ

1. เพี้ยนจื่อหวง (片仔癀) หรือเพียงเกียอึ่ง ที่คนทั่วไปรู้จักกันและเชื่อว่ามีฤทธิ์ในการต้านอักเสบ รักษาโรคตับ รวมทั้งการใช้รักษาบรรเทาอาการจากโรคมะเร็งชนิดต่างๆ
2. ยาผงขาวยูนาน (云南白药) เป็นยาแก้ช้ำใน บาดเจ็บภายใน ภาวะมีเลือดออกทั้งภายในและภายนอก เป็นยาสารพัดนึกเกี่ยวกับเลือด

                อย่างไรก็ตาม ข้อควรระวังในการใช้สมุนไพร ซานชี คือ

1. ในกรณีใช้ห้ามเลือดต้องใช้แบบสด
2. หญิงตั้งครรภ์ห้ามใช้ เพราะจะทำให้แท้ง
3. คนที่มีประวัติแพ้ยา ซานชี
4. คนที่หัวใจเต้นผิดปกติรุนแรง
5. คนที่มีเลือดออก จากภาวะเลือดร้อน หรือเกิดจากพลังพร่อง ไม่ควรใช้

                ถ้ามีข้อสงสัยควรปรึกษาแพทย์จีน หรือผู้รู้ก่อนใช้